De studie
In het onderzoek kregen 14 eerstejaars studenten en 12 ervaren docenten een realistische onderwijsopdracht: het maken van een korte presentatie over gezond social media gebruik. Ze mochten hierbij zowel traditionele internetbronnen als AI-tools zoals ChatGPT gebruiken. Via hardop-denk protocollen, schermopnames en interviews werd in kaart gebracht hoe ze te werk gingen. De deelnemers hadden maximaal 60 minuten voor de taak en werden aangemoedigd om hardop te delen wat ze dachten tijdens het proces.
Opvallende verschillen
Docenten als kritische AI-gebruikers
De resultaten laten zien dat ervaren docenten AI vooral inzetten als aanvulling op hun eigen expertise. Ze beginnen meestal met een duidelijk plan en houden hun doelgroep constant voor ogen. Tijdens het zoeken naar informatie gebruiken ze AI naast traditionele bronnen en zijn ze bedreven in het herkennen wanneer AI irrelevante of onjuiste informatie geeft. Ze passen hun prompts actief aan als de AI-output niet voldoet.
Wat vooral opvalt is hoe docenten kritisch blijven tijdens het hele proces. Ze controleren AI-gegenereerde informatie actief via andere bronnen en passen de informatie zorgvuldig aan voor hun specifieke doelgroep. Daarnaast zetten ze AI breed in: van brainstormen in de beginfase tot het vragen van feedback op hun eindproduct. Deze brede inzet laat zien dat ze AI zien als een veelzijdig hulpmiddel dat het hele proces kan ondersteunen.
Studenten: risico op over-afhankelijkheid
Bij studenten zien we een ander patroon. Ze zijn geneigd om direct met AI aan de slag te gaan zonder eerst goed na te denken over het gewenste eindresultaat. AI wordt vaak gezien als de primaire of zelfs enige informatiebron, waarbij informatie regelmatig zonder controle wordt overgenomen. Belangrijke stappen zoals kritische verwerking en synthese worden vaak overgeslagen.
Studenten hebben ook moeite met het aanpassen van informatie voor hun doelgroep en blijven vaak steken wanneer AI niet direct bruikbare antwoorden geeft. Opvallend is dat ze nauwelijks gebruik maken van AI voor procesondersteuning, zoals het plannen van hun aanpak of het vragen van feedback. Dit suggereert dat ze de volledige mogelijkheden van AI nog niet benutten.
Een nieuw model voor digitale informatievaardigheden
Op basis van deze bevindingen is een nieuw theoretisch model ontwikkeld: het Digital Information Problem Solving (DIPS) model. Dit model bouwt voort op bestaande frameworks maar integreert specifiek het gebruik van AI-tools. Het beschrijft zes belangrijke fases: Initiëren, Prompten, Evalueren, Verwerken, Verifiëren, en Gebruiken. Voor elke fase zijn specifieke activiteiten geïdentificeerd die belangrijk zijn bij het gebruik van AI.
Implicaties voor het onderwijs
Deze inzichten bieden concrete aanknopingspunten voor ons onderwijs. Studenten hebben vooral ondersteuning nodig bij de voorbereiding en planning voordat ze AI inzetten. Ze moeten leren hoe ze AI-gegenereerde informatie kunnen controleren en verifiëren, en hoe ze deze kunnen combineren met andere bronnen. Ook het aanpassen van informatie voor specifieke doelgroepen verdient aandacht.
Daarnaast is het belangrijk dat studenten leren hoe ze AI kunnen inzetten voor procesondersteuning. De strategieën van ervaren docenten bieden hiervoor waardevolle voorbeelden. Door studenten te laten zien hoe AI effectief ingezet kan worden als ondersteunend hulpmiddel, kunnen we hen helpen om kritisch te blijven denken tijdens het gebruik van deze tools.
Vervolgstappen
Het onderzoek heeft geleid tot een theoretisch model dat nu vertaald wordt naar praktische richtlijnen voor het onderwijs. Deze richtlijnen zullen zich richten op het ontwikkelen van gerichte onderwijsinterventies om studenten te ondersteunen bij effectief AI-gebruik. Het doel is om studenten te helpen AI te gebruiken als waardevol hulpmiddel, zonder hun eigen kritische denkvermogen uit het oog te verliezen.
Denk mee
We staan nog maar aan het begin van AI in het onderwijs. Deze eerste inzichten bieden een basis voor verdere ontwikkeling. Heb je ideeën over hoe we deze uitkomsten kunnen vertalen naar de onderwijspraktijk? Of wil je meer weten over het onderzoek? Ik ga graag in gesprek!