Vandaag liep ik in een heerlijke lentezonnetje met mijn vriendin Maartje over de Oudegracht in Utrecht. Gewoon, doelloos, gezellig. Toen viel ons oog op een rariteitenwinkeltje vol met allerlei bijzondere snuisterijen. We besloten naar binnen te gaan om eens te kijken wat voor spullen er allemaal te koop waren.
J: ‘Ik zoek niks, dus ik zal wel niks gaan kopen.’
Winkelier: ‘Ik leef van mensen die dachten niks te zoeken’
J: ‘Zijn die mensen uiteindelijk blij me hun koop’?
Winkelier: ‘Ze raken in de ban van iets. Het object krijgt waarde voor ze op het moment dat ze het tegenkomen. Ze wisten nog niet dat ze het zochten, tot ze het zagen.’
Maartje en ik bleven nadenken over wat de winkelier ons zei. Als je niet zoekt, kom je soms de mooiste pareltjes tegen. Tegelijkertijd is het natuurlijk een inefficiënte manier van zoeken, omdat het heel ongericht is. Zo spendeerden (of verspilden?) wij 10 minuten in deze winkel. Maar toch, als we alleen maar doelloos van A naar B waren gelopen, zonder omwegen, had ik dit inzicht bijvoorbeeld nooit gehad!
Social media: systematisch of toevallig?
Ook als we voor de lol onze sociale media checken, besluiten iemand te volgen of juist te ontvolgen, en ineens een halfuur verder zijn, hebben we dan onze tijd verspild? Zijn we geinfluenced? Of kunnen we iets liken of iemand (ont)volgen als een bewuste en systematische keuze zien? Deze keuzes bepalen immers wat we in onze feed te zien krijgen, omdat ze de data vormen waarmee algoritmes dit bepalen. Een soort van filtering voor de toekomst.
Het op deze manier filteren van je eigen feed zorgt voor een vernauwing van de input die je te zien krijgt (behalve als je doelbewust mensen gaat volgen met een tegengestelde mening). De vraag is dus hoe ‘toevallig’ het is dat je bepaalde content tegenkomt, of dat het eigenlijk het gevolg is van jouw eerdere keuzes. Echt ‘zomaar’ iets tegenkomen online is dus nog best lastig, want je kiest altijd het platform waar je gaat zoeken.
Wie zoekt er nou echt systematisch?
Lang verhaal kort: we kunnen leerlingen en studenten wel aanleren dat zoeken een heel systematisch proces is, bestaande uit 6 stappen (zoekvraag opstellen, zoeken, verwerven en selecteren, verwerken, presenteren en evalueren), maar ik geloof niet dat er iemand daadwerkelijk zo zoekt (behalve onderzoekers die bezig zijn met een review study, als we moeten geloven dat ze hun resultaten puur en alleen hebben verkregen via de beschreven methode).
Dus als we met ons onderwijs in informatievaardigheden willen aansluiten op de voorkennis van onze leerlingen/studenten, zullen we eerst moeten weten hoe ze nu al zoekstrategieën toepassen in hun dagelijks leven. Wanneer we ze hier bewust van maken, zal de transfer vergroten tussen informatievaardigheden om te leren (school) en om te leven.